Tờ giấy có dòng chữ “Người bị truy nã” ở phía trên cùng. Phía dưới là bức chân dung của một phụ nữ trẻ, có vẻ được chụp trong studio. Cô nhìn thẳng vào ống kính, mỉm cười để lộ hàm răng, với mái tóc đen dài ngang vai được chải gọn gàng.

Ở cuối tờ giấy, bằng chữ đỏ, là dòng chữ:

Để nhận được khoản tiền tương đương khoảng 95.000 bảng Anh (khoảng 3,3 tỷ đồng), có một hướng dẫn đơn giản:

“Cung cấp thông tin về người bị truy nã này và tội danh liên quan, hoặc đưa cô ta đến đại sứ quán Trung Quốc.”

Người phụ nữ trong bức ảnh hiện đang đứng trước mặt tôi.

Cô rùng mình khi nhìn vào tòa nhà.

Chúng tôi đang đứng bên ngoài một công trình đồ sộ, từng là trụ sở của Royal Mint (Xưởng đúc tiền Hoàng gia), nơi mà Trung Quốc hy vọng sẽ phát triển thành một siêu đại sứ quán mới ở London, thay thế cho cơ sở hiện tại nhỏ hơn nhiều mà họ đã sử dụng từ năm 1877.

Khu đại sứ quán mới, nằm đối diện Tháp London, hiện đã có lực lượng bảo vệ Trung Quốc canh giữ.

Tòa nhà cũng được bao quanh bởi hệ thống camera giám sát (CCTV).

“Tôi chưa bao giờ đứng gần đến thế này,” Carmen Lau thú nhận.

Carmen, 30 tuổi, rời Hong Kong vào năm 2021 khi các nhà hoạt động ủng hộ dân chủ tại đây bị bắt giữ.

Cô cho rằng Vương quốc Anh không nên cho phép chế độ độc tài của Trung Quốc đặt đại sứ quán mới ở một vị trí mang tính biểu tượng như vậy.

Một trong những lo ngại của cô là Trung Quốc, với một đại sứ quán khổng lồ như vậy, có thể sách nhiễu những người đối lập chính trị, thậm chí có thể giam giữ họ ngay trong tòa nhà đó.

Một số người bất đồng chính kiến khác cũng lo ngại rằng vị trí của tòa nhà – rất gần khu tài chính của London – có thể gây rủi ro gián điệp.

Ngoài ra còn có sự phản đối từ cư dân địa phương, những người cho rằng điều này đe dọa đến an ninh của họ.

Trước đó, kế hoạch xây dựng đã bị hội đồng địa phương bác bỏ, nhưng hiện quyết định thuộc về chính phủ Anh – và các bộ trưởng cấp cao đã tỏ ý ủng hộ, nếu một số điều chỉnh nhỏ được thực hiện trong kế hoạch.

Diện tích khu đất lên tới 20.000 mét vuông, và nếu được thông qua, nó sẽ trở thành tòa đại sứ lớn nhất ở châu Âu.

Liệu tòa đại sứ này có thực sự mang đến những mối nguy hiểm mà những người phản đối lo sợ?

Tòa đại sứ lớn nhất ở châu Âu

Trung Quốc đã mua khu Royal Mint Court cũ với giá 255 triệu bảng (8.300 tỷ đồng) vào năm 2018.

Khu vực này có tầng tầng lớp lớp các sự kiện lịch sử: đối diện bên kia đường là Tháp London, trong đó một số phần được xây dựng bởi William the Conqueror (William Kẻ chinh phạt).

Trong nhiều thế kỷ, các vị vua và hoàng hậu đã từng sống tại đây.

Kế hoạch xây dựng bao gồm một trung tâm văn hóa và khu nhà ở cho 200 nhân viên, nhưng ở tầng hầm, phía sau những cánh cửa an ninh, còn có những căn phòng không ghi rõ mục đích sử dụng trong bản thiết kế.

“Tôi dễ dàng hình dung điều gì sẽ xảy ra nếu tôi bị đưa vào đại sứ quán Trung Quốc,” Carmen nói.

Năm 2022, một người biểu tình ủng hộ dân chủ ở Hong Kong đã bị lôi vào khuôn viên lãnh sự quán Trung Quốc tại Manchester và bị hành hung.

Cảnh sát Anh ở gần đó đã buộc phải vượt rào để giải cứu người này.

Quay trở lại năm 2019, các cuộc biểu tình quy mô lớn đã nổ ra ở Hong Kong, bắt nguồn từ nỗ lực của chính quyền trong việc thông qua một luật mới cho phép dẫn độ công dân Hong Kong sang Trung Quốc.

Phản ứng của Trung Quốc bao gồm việc ban hành một đạo luật buộc tất cả các quan chức dân cử ở Hong Kong, gồm cả Carmen khi đó là ủy viên hội đồng quận, phải tuyên thệ trung thành với Trung Quốc.

Carmen đã từ chức thay vì tuyên thệ.

Cô cho biết các nhà báo thuộc truyền thông nhà nước Trung Quốc bắt đầu theo dõi cô.

Đại Công báo, một tờ báo do chính phủ trung ương Trung Quốc ở Bắc Kinh kiểm soát, đã đăng bài viết trang nhất, cáo buộc cô và các đồng nghiệp tổ chức tiệc tùng trong văn phòng hội đồng.

“Ai mà chẳng biết mấy chiêu trò của chế độ này,” cô nói. “Họ theo dõi, rồi tìm cách quấy rối. Bạn bè và đồng nghiệp của tôi đã bị bắt.”

Carmen đã chạy trốn sang London, nhưng cô tin rằng mình vẫn tiếp tục là mục tiêu.

Chính quyền Hong Kong đã phát lệnh bắt giữ cô hai lần, với cáo buộc “kích động ly khai và thông đồng với ngoại bang hoặc các phần tử ngoại bang nhằm gây nguy hại cho an ninh quốc gia.”

Sau đó là bức thư treo thưởng được gửi từ Hong Kong đến các hàng xóm của cô.

“Chế độ này chỉ muốn trừ khử mọi nhà hoạt động ở nước ngoài,” cô nói.

Steve Tsang, một nhà khoa học chính trị kiêm sử gia, đồng thời là Giám đốc Viện Nghiên cứu Trung Quốc tại SOAS (Trường Nghiên cứu Phương Đông và châu Phi), cho biết ông hiểu vì sao người Hong Kong hoặc những người có xuất thân đặc biệt lại cảm thấy không thoải mái với tòa đại sứ mới.

Ông lập luận: “Chính phủ Trung Quốc kể từ năm 1949 không được ghi nhận là có hành vi bắt cóc người và giam giữ họ trong khuôn viên các tòa đại sứ.”

Tuy nhiên, ông cũng nói rằng một số nhân viên đại sứ quán sẽ được giao nhiệm vụ giám sát sinh viên Trung Quốc và những người bất đồng chính kiến ở Anh, và họ cũng sẽ nhằm vào công dân Anh – như các nhà khoa học, doanh nhân và những người có ảnh hưởng – để thúc đẩy lợi ích của Trung Quốc.

Đại sứ quán Trung Quốc nói với BBC rằng họ “cam kết thúc đẩy sự hiểu biết và tình hữu nghị giữa nhân dân Trung Quốc và Anh, cũng như phát triển hợp tác đôi bên cùng có lợi giữa hai nước. Việc xây dựng đại sứ quán mới sẽ giúp chúng tôi thực hiện tốt hơn những trách nhiệm này.”

Cảnh báo về gián điệp

Những người phản đối còn có một mối lo ngại khác, đó là vị trí tại khu Royal Mint Court có thể cho phép Trung Quốc thâm nhập hệ thống tài chính của Vương quốc Anh bằng cách truy cập vào cáp quang mang dữ liệu nhạy cảm của các công ty trong khu tài chính City of London.

Khu đất này từng là nơi đặt sàn giao dịch của ngân hàng Barclays, vì vậy nó được kết nối trực tiếp với hạ tầng tài chính của Anh. Ở gần đó, một đường hầm từ năm 1985 đã mang cáp quang chạy dưới sông Thames, phục vụ hàng trăm công ty trong khu tài chính City of London.

Ngay trong khuôn viên Royal Mint Court còn có một tòa nhà gạch cao năm tầng – Trạm viễn thông Wapping (Wapping Telephone Exchange) – phục vụ khu vực City of London.

Theo Giáo sư Periklis Petropoulos, một nhà nghiên cứu quang điện tử tại Đại học Southampton, việc tiếp cận trực tiếp với một trạm viễn thông đang hoạt động có thể cho phép người ta thu thập thông tin.

Tất cả những điều này đã làm dấy lên cảnh báo về nguy cơ gián điệp – bao gồm từ nghị sĩ hàng đầu của Đảng Bảo thủ, Kevin Hollinrake, cũng như các nhân vật cấp cao của Đảng Cộng hòa ở Mỹ.

Một quan chức từng làm việc trong chính quyền Tổng thống Joe Biden với kinh nghiệm về an ninh nói với tôi rằng hoàn toàn có khả năng các đường cáp có thể bị cài thiết bị nghe lén để thu thập thông tin truyền qua – và việc phát hiện điều này gần như là không thể.

“Bất kỳ khu vực nào trong bán kính khoảng 800 mét quanh đại sứ quán đều có thể dễ dàng bị xâm nhập,” ông nói.

Tuy nhiên, ông cho rằng Trung Quốc có thể không muốn làm điều này vì họ có những cách khác để xâm nhập vào các hệ thống.

Về những lo ngại này, đại sứ quán Trung Quốc cho biết:

“Các thế lực chống Trung Quốc đang lấy nguy cơ an ninh làm cái cớ để can thiệp vào quá trình xem xét đơn xin phép xây dựng của chính phủ Anh.

Đây là một hành động đáng khinh, không được ủng hộ và sẽ không thành công.”

Hàng xóm nghĩ gì

Phía sau khu Royal Mint Court là một dãy chung cư được xây dựng vào những năm 1980. Mark Nygate đã sống ở đây hơn 20 năm. Ông chỉ tay qua bức tường thấp của khu vườn nhà mình.

“Nhân viên đại sứ quán sẽ sống ở đó và quan sát chúng tôi,” ông nói.

“Chúng tôi không muốn [đại sứ quán] ở đây vì những cuộc biểu tình, vì nguy cơ an ninh, và vì sự riêng tư của chúng tôi.”

Những người phản đối đại sứ quán – gồm người Hong Kong, người Tây Tạng, người Duy Ngô Nhĩ và các chính trị gia đối lập – đã tổ chức các cuộc biểu tình với quy mô lên đến 6.000 người.

Tuy nhiên, điều khiến ông lo lắng nhất là một cuộc tấn công vào đại sứ quán – điều có thể gây nguy hiểm cho ông và hàng xóm.

Tuy nhiên, Tony Travers, giáo sư thỉnh giảng tại Khoa Chính quyền của Đại học Kinh tế London (LSE), người sống gần đại sứ quán hiện tại, không chắc những cuộc biểu tình kiểu như vậy sẽ xảy ra với những hàng xóm mới nếu kế hoạch chuyển trụ sở đại sứ quán được thông qua.

“Tôi không biết có bằng chứng nào cho thấy có các cuộc biểu tình thường xuyên gây ách tắc ngoài đại sứ quán Trung Quốc hiện nay… rõ ràng là có những cuộc biểu tình lớn hơn nhiều bên ngoài đại sứ quán và các phái bộ ngoại giao của nhiều quốc gia khác.”

Đại sứ quán Trung Quốc tại London cho biết kế hoạch xây dựng mới sẽ “cải thiện đáng kể môi trường xung quanh và mang lại lợi ích cho người dân trong khu vực và trong quận này.”

Khi Chủ tịch Tập Cận Bình nêu vấn đề

Đơn xin phép xây dựng đầu tiên của Trung Quốc để phát triển khu đất này đã bị hội đồng khu Tower Hamlets bác bỏ vào năm 2022 vì những lo ngại về an toàn và an ninh – cũng như nỗi sợ rằng các cuộc biểu tình và biện pháp an ninh có thể ảnh hưởng xấu đến du lịch.

Thay vì sửa đổi kế hoạch hoặc đề nghị xem xét lại, Trung Quốc đã chờ đợi, rồi nộp lại y nguyên đơn này vào tháng 8/2024, một tháng sau khi Đảng Lao động lên nắm quyền.

Vào ngày 23/8, ông Keir Starmer đã gọi điện cho Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình để có cuộc trao đổi đầu tiên. Sau đó, ông Keir xác nhận rằng ông Tập đã đề cập đến vấn đề xây đại sứ quán mới.

Kể từ đó, Phó Thủ tướng Angela Rayner đã sử dụng quyền hạn của mình để lấy lại quyền quyết định từ hội đồng địa phương, sau khi được Ngoại trưởng David Lammy thúc giục.

Điều này diễn ra trong bối cảnh chính phủ Anh cố gắng tái thiết lập quan hệ với Trung Quốc, sau khi thủ tướng tiền nhiệm thuộc Đảng Bảo thủ, ông Rishi Sunak, tuyên bố vào năm 2022 rằng cái gọi là “kỷ nguyên vàng” trong quan hệ Anh-Trung đã kết thúc.

Về phần mình, Giáo sư Travers cho rằng yếu tố chính trị luôn ảnh hưởng đến các quyết định liên quan đến quy hoạch.

“Bộ trưởng phải đưa ra quyết định dựa trên các tài liệu, báo cáo có trong tay, và các quy định pháp luật liên quan đến vấn đề này,” ông lý giải.

“Nhưng sẽ thật ngây thơ nếu nghĩ rằng chính trị không đóng vai trò gì.”

‘Nịnh Trung Quốc’

Lord Peter Ricketts, từng là nhà ngoại giao giữ chức Chủ tịch Hội đồng An ninh Quốc gia Anh, cố vấn cho các thủ tướng về các mối đe dọa toàn cầu, nhấn mạnh rằng mối quan hệ của nước này với Trung Quốc rất phức tạp.

Một Chiến lược An ninh Quốc gia được công bố vào tháng Sáu đã trình bày các ưu tiên đầy mâu thuẫn trong cách tiếp cận của chính phủ Anh, nhấn mạnh mong muốn sử dụng quan hệ này để thúc đẩy nền kinh tế Anh nhưng đồng thời cũng dự báo “những căng thẳng tiếp diễn” liên quan đến quyền con người và an ninh mạng.

Nhưng liệu có thể vừa tận dụng lợi ích kinh tế, vừa gây sức ép về các vi phạm nhân quyền được không?

“Trung Quốc chắc chắn là một đối thủ trong một số lĩnh vực, cố gắng đánh cắp tài sản trí tuệ của chúng ta hoặc mua chuộc công dân của ta,” Lord Ricketts nói.

“Nhưng đồng thời, đó cũng là một thị trường thương mại rất quan trọng đối với chúng ta, và là một nhân tố trong các vấn đề toàn cầu lớn như khí hậu và y tế.

“Chúng ta phải có khả năng ứng xử với Trung Quốc ở tất cả các phương diện đó cùng một lúc.”

Ông cho rằng quyết định xây dựng tòa đại sứ mới của Trung Quốc chính là trung tâm của toàn bộ vấn đề này.

“Có những tình thế tiến thoái lưỡng nan rất gay gắt, và những lựa chọn phải được đưa ra, liệu có nên ưu tiên cho mối quan hệ kéo dài 30, 40 hay 50 năm với Trung Quốc, điều mà một tòa đại sứ, tôi nghĩ, sẽ là biểu tượng của mối quan hệ này.

Hay có nên đặt ưu tiên cho những mối đe dọa an ninh ngắn hạn, mà chắc chắn cũng là những nguy cơ có thật.”

Nghị sĩ Đảng Bảo thủ Sir Iain Duncan Smith tin chắc rằng việc phê duyệt tòa đại sứ mới sẽ là một sai lầm lớn.

“Họ nghĩ rằng cách duy nhất để tăng trưởng là nịnh Trung Quốc và thuyết phục họ đầu tư,” ông nói với tôi.

Tuy nhiên, theo giáo sư Tsang, bất chấp những lo ngại về an ninh, việc có một tòa đại sứ lớn có thể giúp dễ dàng hơn trong việc theo dõi hoạt động của các quan chức Trung Quốc tại Anh.

“Cho phép người Trung Quốc tập trung nhân viên ở một địa điểm là điều tốt hơn,” ông lập luận, “bởi vì hiện tại họ phân tán khắp London, rất khó để theo dõi.”

Ông không tin rằng việc từ chối hay phê duyệt tòa đại sứ sẽ ảnh hưởng đến thương mại và kinh doanh.

“Người Trung Quốc là những người thực dụng bậc nhất. Họ sẽ không đột ngột nói ‘không’, rằng chúng tôi sẽ không bán những chiếc xe điện tốt nhất cho các vị nữa chỉ vì các vị từ chối cho tôi xây đại sứ quán mới,” ông nói.

Tuy nhiên, ông cũng cho rằng “họ cũng sẽ không tăng đáng kể đầu tư vào Anh chỉ vì có khu đại sứ quán mới.”

Nếu Angela Rayner cũng có suy nghĩ tương tự, thì quyết định của bà có thể phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng mà bà đánh giá về cảnh báo rằng Trung Quốc có thể nghe lén các ngân hàng của Anh.

Nếu bà từ chối việc xây tòa đại sứ, có thể là vì bà nhận định nguy cơ mà nó gây ra thực sự rất nghiêm trọng.